QWERTY Nereden geliyor? Q ve F Klavye Tarihçesi
Mar 10, 2011
QWERTY Nedir? Q ve F Klavye Tarihçesi
Her gün elimizin altında bir klavye, durmaksızın tuşlara basıp duruyoruz. Bildiğiniz gibi kullandığımız klavyeler sol üstte bulunan harfe göre Q veya F klavye olarak adlandırılıyor. Peki klavyemizde üst satırda bulunan QWERTY harfleri neden orada? Neden A ile değilde Q ile başlıyor? Harfler neye göre yerleştirilmiş? Bu soruların cevaplarını bulmak için daktiloların yeni yeni kullanılmaya başladığı 1870’li yıllara geri dönmek gerekiyor.
1 3 5 7 9 N O P Q R S T U V W X Y Z
2 4 6 8 . A B C D E F G H I J K L M
Günümüzde kullandığımız modern daktiloların atası Christopher L. Sholes adlı Milwaukee’li bir gazeteci/şair/mucit tarafından icat edilmişti. Sholes ilk daktilo modelini 1868 yılında yaptı. Bu modelde harfler alfabetik olarak rakamlar ile birlikte 2 satır halinde bulunuyordu ve sadece büyük harflerle yazmak mümkündü. Ancak bu tasarımla ilgili çözülmesi gereken bir sorun vardı. Üzerinde harflerin bulunduğu çubuklar kağıdın üstüne çarptıktan sonra yerlerine yer çekiminin etkisiyle yavaşça dönüyorlardı bu da hızlı yazım yapılırken çubukların sıkışmasına neden oluyordu.
Shole bu sorunu çubukların hızla yerlerine dönmesini sağlayacak bir yay kullanmak yerine sık kullanılan harfleri klavye üzerinde uzak yerlere koyarak sıkışma probleminin önüne geçecek bir yerleşim üreterek çözdü. İşte bugün klavyelerimizde bulunan harfleri 3 satıra dağıtan QWERTY yerleşimi bu şekilde ortaya çıktı. Bu çözüm daktilo kullanıcılarını oldukça yavaşlatmasına rağmen sıkışma problemini büyük ölçüde gideriyordu.
Zaman içinde herhangi bir sorun yaşamayan ve QWERTY diziliminden daha hızlı yazmayı sağlayacak yerleşimler ortaya çıktıysa da QWERTY’nin yaygınlığı ve kullanılan milyonlarca daktilonun değiştirme maliyetinin yüksek olması nedeniyle bu alternatifler fazla rağbet görmemişlerdir. Bilgisayar çağına girildiğindede yaygın standart olan QWERTY kullanılmaya devam edilmiştir.
Tarihçe
F klavye düzeni 1943 yılından başlayarak yapılan çalışmaların sonucunda ve 20 Ekim 1955 tarihinde Türkçe yazmada çok daha kolaylık sağlamak için oluşturdu.
Hürriyet gazetisinden Hüseyin Gönüllü’nün F klavyenin babası İhsan Yener’le yaptığı söyleşiyi aynen aktarıyorum.
İ.Y.: -“1946’dan itibaren Türk dilinin özelliklerine uygun, standart bir klavye geliştirilmesi için resmi makamlara yazılar yazdım… ‘Bilimsel bir klavye yapın, sizin yaptığınızı kabul edelim’ dediler. Yabancı uzmanların da bulunduğu bir komisyon kuruldu. Türkçe’de kullanılmakta olan tüm kelimelerin istatistiğini TDK’nın kılavuzundan yararlanarak çıkardık. 29934 kelime içinde hangi harften kaçar adet bulunduğunu tespit ettikten sonra, parmakların fiziksel güçleri ve hareket özelliklerini de esas alarak harfleri yerleştirdik. Ellerin kullanım yüzdesini de hesaba katarak yaptığımız klavyede sol el yaklaşık yüzde 49, sağ el de yüzde 51 oranında kullanılacak şekilde harfler yerleştirilmiştir. türkçe’nin fonetik özelliğine uygunluk açısından sesli harfleri sol elde topladık… Gümrük kanunlarına ‘bundan sonraki ithalat standart Türk klavyesine uygun olacak’ diye bir madde kondu.”
H.G: —Direnen olmadı mı? Maliyeti nasıl karşıladık?
İ.Y.: T-ürkiye’de o zaman 40 bin kadar yazı makinesi vardı. biz, 40 bin yazı makinesini bırakalım dedik. Biz, geleceği kurtaralım dedik, tıpkı Atatürk’ün yaptığı gibi.
Türkçeye en uygun klavye olan F klavye (pek çoğunun dediği gibi Ef klâvye değil, harflerin Türkçe okunuş biçimine göre Fe klavye) uzun çalışmalardan sonra daktilolarda en kolay, en hızlı ve hatasız yazmak amacıyla üretilmişti.
Türkçe’de çok sık kullanılan seslerin karşılığı olan harflerin “F klavye”de kolay ulaşılabilecek yerlere yerleştirildiğini, Türkçe’deki harflerin kullanılma oranları, ünlü-ünsüz ses ilişkileri, hece ve söz yapısı, parmakların kuvvet, yetenek ve işleklikleri göz önünde bulundurularak üretilen ‘F klavye’ bu özellikleri bakımından Türkçe’ye uyduruk ‘Q klavye’den çok uygundur.
Türkçe sözlerde çok sık kullanılan seslerin karşılığı olan harfler bu klavyede en kolay ulaşılabilecek yerlere serpiştirilmişti. Yaklaşık 30.000 Türkçe sözün ölçü alındığı bir değerlendirmede a harfi 26.323, e harfi 16.308, k harfi 13–542, i harfi 13.384, m harfi 11.263, l harfi 10.496, t harfi 9–669, r harfi 8.698 kez geçmekteydi. (Bunlar Türkçede en çok kullanılan harflerdir). Bu oran göz önünde bulundurularak söz konusu harfler, F klavyede en uygun yerlere yerleştirilmişti.
Q klavyede ise en çok kullanılan harfler tabir caizse klavyenin en ücra köşelerine dağıtılmış durumdadır. Buna karşılık, Türkçede 30.000 sözde sadece 125 defa geçen ve en az kullanılan harf olan j harfi, Q klavyede en uygun yere konulmuştur. F klavyede bu harfin yerinde Türkçede en fazla kullanılan ünsüz olan k harfi bulunmaktadır.
Evet, Q ve F klavyenin nasıl ortaya çıktığından bahsettik. F klavye mi daha iyi Q klavye mi daha iyi derseniz bana göre ikisinin de artıları ve eksileri var, bence hangisinde daha rahat yazabiliyorsanız onu kullanmalısınız.
Son olarak http://interstenoturk.com/test.html adresinden yazım hızınızı ölçebilirsiniz.
